Italië herbergt meer inheemse druivensoorten dan welk land ook ter wereld. Volgens de uitgebreide gids van Ian D’Agata, “Native Wine Grapes of Italy”, zijn er zo’n 2.000 inheemse druivensoorten in Italië. Van die 2.000 worden er ongeveer 400 gebruikt om commerciële wijn te maken.
Ongeveer twintig van deze druiven worden geteeld in Piemonte, in het noordwesten van Italië. De meest bekende druiven zijn nebbiolo, barbera en dolcetto, maar Piemonte is ook de thuisbasis van cortese, de druif van DOCG Gavi.
Gavi is een van de meest prestigieuze witte wijnen van Piemonte (naast Roero Arneis DOCG, Timorasso en Erbaluce di Caluso DOCG), en wordt verbouwd in de zuidoostelijke deel van Piemonte, net ten noorden van de grens met Ligurië. De wijnregio omvat elf gemeenten in Monferrato, in een heuvelachtig gebied rond de stad Gavi: Bosio, Capriata d’Orba, Carrosio, Francavilla Bisio, Novi Ligure, Parodi Ligure, Pasturana, San Cristoforo, Serravalle Scrivia, Tassarolo en Gavi zelf.
De cortesedruif staat bekend om zijn natuurlijke, hoge zuurgraad, die de wijn een scherpe droogheid en een frisse, vuursteenachtige smaak en bitterheid geeft die hem zo perfect maken voor visgerechten.
Het is ongelooflijk om te bedenken dat cortese, voordat het zijn huidige niveau bereikte, de basisdruif van Asti Spumante was. Pas in de jaren vijftig van vorige eeuw begonnen serieuze wijnboeren de productie te verfijnen en in de jaren zestig en zeventig was het een van de meest prestigieuze witte wijnen in Italië.
Tegenwoordig behoort cortese tot de top van de Piemontese wijnproductie en ligt het prijsniveau op het overeenkomstige (hogere) niveau.
De wijn heeft een min of meer strogele kleur en een delicaat en onderscheidend aroma, evenals een droge, frisse en evenwichtige smaak.
Op maandag 21 november 2022 presenteerde het Consorzio Tutela del Gavi in het MAS (Museum aan de Stroom) in Antwerpen een masterclass en een degustatie om de wijnen meer bekendheid te geven, onder de noemer Gavi World Tour 2022.
Na een inleiding door Maurizio Montobbio (President van het Consorzio Tutela del Gavi) werd de presentatie gegeven door Sara Repetto (Brand Manager) samen met Salvator Vandewalle (Wine Educator).
In een vloeiende stijl werd een overzichtelijk beeld geschetst van de regio en de wijnen. Terzelfdertijd kregen we acht wijnen te proeven, representatief voor Gavi DOCG .
Locatie en klimaat
De regio strekt zich, zoals gezegd, uit over de heuvels van 11 gemeenten in de provincie Alesandria. Het kreeg de DOC-status in 1974 en werd gepromoveerd tot DOCG in 1998. De toegestane herkomstbenamingen zijn Bianco, Bianco Riserva, Spumante en Spumante Metodo Classico, die allemaal van 100% cortese gemaakt moeten zijn. Het klimaat van Gavi wordt gekenmerkt door koude winters en hete, winderige zomers. Sara heeft het over ‘de combinatie van de Ligurische zeebries en de sneeuw van de Apennijnen dat dit deel van Piemonte zo speciaal maakt.’
Naast de Apennijnen wordt de regio ook beïnvloed door de aanwezigheid van de Alpen.
De aanzienlijke temperatuurvariatie tussen dag en nacht zorgt voor smaakconcentratie terwijl de frisse zuurgraad in de wijnen behouden blijft. De mineraalrijke bodems van de regio dragen hier ook toe bij.
Terre Rosse en Terre Bianche
In het noordelijke deel van de regio wordt de bodem gedomineerd door rode ijzerhoudende bodems en grind vermengd met klei van oude alluviale activiteit, terwijl het centrale gebied afwisselend mergel- en zandsteenbodems bevat.
Het zuiden heeft fossielrijke witte bodems die bestaan uit klei-kalkhoudende mergel.
Men spreekt van Terre Rosse en Terre Bianche: rode bodems en witte bodems.
De rode bodems zijn gekenmerkt door het ijzerhoudende grind vermengd met klei van oude alluviale afzettingen. Ze liggen ten noorden van Gavi, richting Tassarolo en Novi Ligure. Hier zijn de heuvels zachter en worden de wijngaarden afgewisseld met eiken- en acaciabossen.
Deze diepe bodem heeft een uitstekende waterretentie, en een lagere pH waarde (licht zure bodem). De wijnen zijn meer full body, iets vetter en hebben een wat lagere aciditeit.
De centrale strook, op een lijn die Serravalle Scrivia verbindt met Gavi en San Cristoforo, heeft een afwisseling van mergel en zandsteen. Dit is de streek rond Monterotondo en de wijngaarden aan de voet van het prachtige bos van de berg Mesima.
Het zuidelijke deel, dat steiler wordt door de nabijheid van de Apennijnen, bestaat uit witte kleiachtige mergel, waarvan de mariene oorsprong duidelijk is, door de aanwezigheid van talrijke fossielen. Het gebied maakt deel uit van het ‘tertiaire bekken van Piemonte’, dat verschillende formaties uit het Oligo-Mio-Plioceen omvat. De kenmerkende formaties zijn met name de “Marne Serravalliane”, bodems die bijzonder geschikt zijn voor de cortese-druif: de bodem heeft een licht alkaline pH en kan minder water bijhouden. De wijnen zijn elegant, mineraal en met een goede aciditeit.
De degustatie
Acht wijnen kwamen er in het glas, met telkens een beetje uitleg door Sara Repetto en Salvator Vandewalle.
Achtereenvolgens vier wijnen van 2021, en dan telkens een iets oudere wijn, respectievelijk uit 2020, 2018, 2016 en 2014.
1- Produttori del Gavi ‘Primi Grappoli’ 2021 – Gavi DOCG
De enige coöperatieve in de regio, de wijn is afkomstig van verschillende wijnbouwers op verschillende percelen met verschillende ondergrond.
Een frisse allemansvriend, met een aromatisch neusje van bloemetjes, acacia en klein wit fruit, zachte zuren en een beetje rondeur.
2- Molinetto 2021 – Gavi DOCG
Kleine producent (8000 flessen per jaar), wijn afkomstig van twee percelen met vooral rode bodem maar ook een stukje terre bianche. Opvoeding op inox, op de fijne droesem.
Heel licht in kleur maar met trage tranen, mineraal en witte bloemen en besjes, fijne aromatiek, dartel in de mond met een beetje bittertjes.
3- La Zebra ‘Terrarossa’ 2021 – Gavi DOCG del Comune di Tassarolo
Citrus en appel, lijkt iets evolutie te hebben, tikje oxidatief in de neus, lactisch. In de mond rijper geel fruit, warmer en breder, wat ook in de afdronk gevolgd wordt.
4- Broglia ‘La Meirana’ 2021 – Gavi DOCG del Comune di Gavi
Floraal, groene appel en citrus, perzikjes, gistig, kleine groene kruidigheid; sappig en rijp met fijne zuren, romigheid en een iets brede afdronk.
5- La Chiara ‘Gropella’ 2020 – Gavi DOCG del Comune di Gavi
Deze wijn van een klein familiebedrijf werd gevinificeerd en opgevoed op barrique met wekelijkse battonage.
Diep goudgeel. Rijp en gedroogd geel fruit, klein rood fruit, dens en met veel materie, goede zuren en een beetje karamel naar het einde toe. Goede lengte in afdronk.
6- Tenuta La Giustiniana ‘Montessora’ 2018 – Gavi DOCG del Comune di Gavi
Gedroogd fruit, wax, honing, klein tropisch fruit, kleine kruidigheid, complexiteit. Goede zuren in aanzet met een klein zoetje door het rijpoe fruit, romig en lang.
7- La Mesma ‘Vigna della Rovere Verde’ 2016 – Gavi DOCG Riserva
Opvoeding gedurende een jaar op beton met lang verblijf sur lie, nadien nog zes maanden op fles (zoals de wetgeving voor Riserva voorschrijft).
Complexe minerale neus met zwoele floraliteit, geel fruit, exotische besjes; dens mondgevoel met goede fraîcheur, gedroogde vruchten, korreligheid. Lange talmende afdronk. Heel mooie wijn.
8- Villa Sparina ‘Monterotondo’ 2014 – Gavi DOCG del Comune di Gavi
Evolutie is merkbaar, licht oxidatief, bloemenwei, appeltjes, beetje honing en boenwas. Stevige wijn, rond en romig met goede aciditeit. Wit en gedroogd fruit, kruidig-pikant, honing. Alles is versmolten en zit op zijn plaats. Goede afdronk met nog veel sappigheid.
‘Never not learning’ zegt men weleens. Deze namiddag was zeker interessant, en de kennismaking met Gavi DOCG smaakt naar meer.
Hartelijk dank aan Alice Bown (alicebown.com) en team voor de uitnodiging en de organisatie, en aan het Consorzio voor de verzorgde tasting en masterclass.
Wijnkrabbels 